Trà Shan tuyết cổ thụ - hương vị đặc sản vùng núi cao

Trà Shan Tuyết cổ thụ Việt Nam

1. Giới thiệu về trà Shan tuyết cổ thụ Việt Nam 

Những cây trà Shan tuyết cổ thụ to lớn đều có tuổi thọ trăm năm, một số cây có tuổi lên đến gần 900 năm. Trà Shan tuyết phân bố ở những khu vực có độ cao hơn 1200m ở các tỉnh miền núi cao phía Bắc như Lai Châu, Yên Bái, Lào Cai, Điện Biên, Hà Giang.

Những cây trà Shan tuyết cổ thụ dọc theo dãy Hoàng Liên Sơn và Tây Côn Lĩnh được sương mù bao phủ quanh năm, đã trở nên gắn bó với đồng bào dân tộc Dao, Tày, Thái, H’mông qua nhiều thế hệ. Nguồn gốc của những cây trà Shan tuyết cổ thụ hiện vẫn chưa được xác định rõ, tuy nhiên chúng sinh trưởng hoàn toàn tự nhiên và không chịu nhiều tác động từ con người. 

Những cây trà Shan tuyết cổ thụ to lớn có tuổi thọ trăm năm (Nguồn: vnexpress)

Trà Shan tuyết, có nghĩa là "tuyết vùng núi cao", với búp trà to được bao phủ bởi một lớp lông tơ mịn màu xám trắng trông như lớp tuyết phủ.

Trà Shan tuyết cổ thụ được xem là loại trà "sạch" với nguồn nguyên liệu hoàn toàn từ những cây trà cổ thụ sinh trưởng và phát triển tự nhiên, không dùng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật. Trà Shan Tuyết được chế biến theo phương pháp thủ công của người dân tộc Dao, Tày, Thái, H’mông có hương thơm đậm đà, vị chát dịu, không gắt và nước trà trong vàng ánh với hậu vị ngọt. 

Trà Shan tuyết cổ thụ là loại trà “sạch” với nguồn nguyên liệu hoàn toàn từ tự nhiên

Ngày 16/8/2018, Cục sở hữu trí tuệ ban hành quyết định về việc cấp giấy chứng nhận đăng kí chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm trà Shan tuyết Hà Giang.

Ngày 9/11/2021, Cục sở hữu trí tuệ ban hành quyết định về việc cấp giấy chứng nhận đăng kí chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm cho sản phẩm trà Shan tuyết Phình Hồ của huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái. 

Quần thể 400 cây chè Shan tuyết cổ thụ tại xã Suối Giàng, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái cùng với 220 cây chè Shan tuyết cổ thụ xã Cao Bồ, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang đã được Hội Bảo Vệ Thiên Nhiên và Môi trường Việt Nam công nhận là cây Di Sản Việt Nam. Sự công nhận này đóng vai trò quan trọng trong việc khuyến khích người dân chăm sóc, bảo tồn và giữ gìn nguồn gen của loại trà Shan tuyết chất lượng, thơm ngon mang hương vị từ những vùng núi cao.

2. Các loại trà Shan tuyết 

2.1. Các vùng trà Shan tuyết và đặc trưng hương vị

Trà Shan tuyết được biết đến với những thương hiệu trà Shan tuyết Hà Giang, trà Shan tuyết Suối Giàng, trà Shan tuyết Na Hang, trà Shan tuyết Phìn Hồ, trà Shan tuyết Tà Xùa,... Tuỳ thuộc vào điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu địa phương và tập quán thu hái, phương pháp chế biến sẽ tạo nên những hương vị trà Shan Tuyết đặc trưng khác nhau giữa các vùng.

Mỗi năm cây trà Shan tuyết cho 4 đợt thu hoạch. Đợt đầu là đợt chè ngon nhất vào khoảng cuối tháng 3, đầu tháng 4. Đợt thứ 2 là vào tháng 5, tháng 6. Đợt thứ 3 là vào tháng 8. Đợt thứ 4 là vào tháng 10, 11.

Mỗi năm cây trà Shan tuyết cho 4 đợt thu hoạch (Nguồn: vnexpress)

Nguyên liệu trà Shan tuyết ở Việt Nam có thể chia thành ba vùng chính: trà Shan tuyết Điện Biên, trà Shan tuyết Hà Giang và trà Shan tuyết khu vực nằm giữa Đông - Tây Bắc Việt Nam.

Trà Shan tuyết Điện Biên có độ chát cao nhất trong trà Việt, bởi đây là vùng chịu nhiều ảnh hưởng của gió Lào, khí hậu đêm lạnh, ngày nắng gắt trực tiếp, đẩy mạnh quá trình quang hợp, chuyển hóa axit amin thành polyphenol, tạo nên hàm lượng cao tannin (chất chát) trong trà.

Trà Shan tuyết Hà Giang dọc theo dãy Hoàng Su Phì, Tây Côn Lĩnh. Tất cả đều được mây mù che phủ quanh năm, điều kiện quang hợp hạn chế. Khi thiếu ánh sáng, axit amin được giữ nguyên, trà có hậu vị ngọt cao hơn tất cả các vùng trà khác.

Trà Shan tuyết khu vực Đông - Tây Bắc Việt Nam, với điều kiện mây mù và nắng khá đồng đều. Trà Shan tuyết mọc ở những vùng núi đá khắc nghiệt và có độ cao lớn như Tà Xùa (Sơn La), Sùng Đô (Yên Bái)… Trà có nội chất cân bằng, ngọt - chát đồng đều. Địa chất khu vực với nhiều đá, khoáng tạo nên hương vị đặc trưng trà Shan tuyết của vùng.

2.2. Phương pháp chế biến

Ngoài các phương pháp chế biến thủ công của đồng bào dân tộc Dao, Thái, Tày, H’Mông, các sản phẩm được chế biến từ trà Shan tuyết phổ biến nhất là trà xanh (lục trà), trà đen (hồng trà), trà trắng (bạch trà), và đặc biệt đã có nhiều cơ sở sản xuất các loại trà ép bánh, hay lên men theo cách làm trà Phổ Nhĩ.

Hương vị trà Shan Tuyết đặc trưng giữa các vùng khác nhau (Nguồn: vnexpress)

3. Trà Shan tuyết và những lợi ích cho sức khỏe 

Trà nguyên thuỷ được xem là thuốc, được dùng với mục đích chữa bệnh, sau chuyển dần thành đồ uống và trở thành thức uống phổ biến hàng đầu trên thế giới, chỉ sau nước.

Trà chứa caffein giúp tỉnh táo, tăng khả năng tập trung. Ngoài ra, với nhiều loại vitamin và hàm lượng cao các hợp chất polyphenol như tannin, catechin, anthocyanin… trà giúp chống oxy hoá, kháng viêm, và ngăn ngừa một số bệnh ung thư, tim mạch, tiểu đường…

Tuỳ theo cách chế biến để tạo nên hương vị đặc trưng của trà xanh, trà đen, trà trắng, và trà Phổ Nhĩ, thành phần các chất giữa các loại trà cũng có sự khác nhau.

Trà chứa caffein giúp tỉnh táo, tăng khả năng tập trung và ngăn ngừa một số bệnh

Đặc biệt, theo các nghiên cứu, hàm lượng các chất chống oxy hoá trong trà Shan tuyết cao gấp 20-30 lần so với các loại trà công nghiệp, và các hoạt chất cũng vượt trội hơn so với các giống trà thông thường, kể cả những mẫu trà từ Nhật, Sri Lanka và Ấn Độ. Đồng thời, với nguồn nguyên liệu từ những cây trà cổ thụ phát triển tự nhiên trong môi trường không khí, đất, nước của vùng núi cao, trà Shan tuyết đặc trưng với tính chất “sạch”, không chứa các chất bảo vệ thực vật và an toàn với sức khoẻ người dùng.

4. Tổng quan 

Trà Shan Tuyết Việt Nam đang ngày càng nhận được nhiều đánh giá cao từ thị trường quốc tế với những đặc điểm ưu việt về chất lượng.

Trà Shan tuyết cổ thụ được xem là loại đặc sản Việt Nam hữu cơ, với hàm lượng nội chất cao tốt cho sức khoẻ, từ nguồn nguyên liệu cây trà cổ thụ sinh trưởng và phát triển tự nhiên qua hàng trăm năm.

Tại Cuộc Thi Trà Quốc Tế năm 2019 diễn ra tại Pháp, những sản phẩm trà Shan tuyết cổ thụ từ Việt Nam đã đạt nhiều giải cao như giải Bạc, giải Vàng, giải Ấn Tượng Thế Giới với bạch trà, hồng trà Shan tuyết cổ thụ Tây Côn Lĩnh Hà Giang và trà xanh, trà Phổ Nhĩ sống Shan tuyết cổ thụ Văn Chấn - Yên Bái.

Trà Shan tuyết đã nhiều lần được chọn dùng trong tiếp đãi và làm sản phẩm quà tặng các chính khách, nhà ngoại giao nước ngoài. Với nỗ lực bảo vệ, giữ gìn những quần thể cây trà Shan tuyết cổ thụ và phương thức khai thác hợp lý từ người dân địa phương, cùng các chính sách phát triển bền vững kết hợp khoa học công nghệ đã và đang giúp giữ gìn nguồn gen và tạo ra những thành phẩm trà Shan tuyết chất lượng. Những sản phẩm trà cao cấp từ nguyên liệu trà Shan tuyết cổ thụ đang ngày càng phong phú hơn.

Trà Shan tuyết - góp phần khẳng định vị thế chất lượng trà Việt Nam

Trà Shan tuyết với những phẩm chất về hương thơm và mùi vị đặc trưng đã góp phần khẳng định vị thế chất lượng trà Việt Nam trên thị trường thế giới. Chén trà Shan tuyết với hương thơm đậm đà, vị chát dịu và hậu vị ngọt, chứa đựng hương vị núi rừng, đã và đang nhận được nhiều sự yêu mến từ trong và ngoài nước.

>> Xem thêm các sản phẩm trà tại Hương Bảo

Nguồn tham khảo:

https://thanhnien.vn/tra-shan-tuyet-co-thu-la-dac-san-huu-co-doc-dao-cua-viet-nam-post883725.html

https://vnexpress.net/quan-the-che-shan-tuyet-duoc-cong-nhan-di-san-4447891.html

https://thanhnien.vn/theo-dau-tra-shan-len-mien-tra-co-thoi-covid-19-post961379.html

https://www.most.gov.vn/vn/tin-tuc/21120/dung-cong-nghe-nhan-dien-chat-quy-trong-che-shan.aspx

https://phunuvietnam.vn/viet-nam-nhan-6-giai-cao-nhat-tai-cuoc-thi-tra-quoc-te-2019-64943.htm

https://www.ipvietnam.gov.vn/tin-tuc-su-kien/-/asset_publisher/7xsjBfqhCDAV/content/bao-ho-chi-dan-ia-ly-ha-giang-cho-san-pham-che-shan-tuy-2