Trầm hương – vật phẩm quan trọng trong đời sống tinh thần đối với nhiều nền văn hóa, văn minh và tôn giáo. Trầm hương được ghi nhận sử dụng từ năm 1400 TCN và kéo dài suốt chiều dài lịch sử nhân loại với các tài liệu tôn giáo, thơ ca, dược học và các tài liệu thương mại. Hãy cùng Hương Bảo tìm hiểu trầm hương là gì và những đặc điểm phân biệt trầm hương thiên nhiên, trầm hương nhân tạo (Dó vườn) và trầm hương công nghệ (ép dầu).
Trầm hương gắn với nhiều nền văn hóa, văn minh và tôn giáo
1. Trầm hương là gì?
Trầm hương là vật phẩm quan trọng gắn liền với nhiều nền văn hóa, văn minh, được nhắc đến trong các tài liệu tôn giáo, thơ ca, dược học và các tài liệu thương mại suốt chiều dài lịch sử nhân loại.
Trầm hương với hương thơm đặc trưng được xem là vật phẩm cao quý
1.1. Nguồn gốc tên gọi “Trầm hương”
Trong tiếng Phạn (Sanskrit), trầm hương được gọi là “aguru” có nghĩa là một loại “gỗ thơm không nổi”. Ngoài ra, trong các văn tự cổ, trầm hương còn thường được nhắc đến với tên gọi là “aloes”.
Trầm Hương được viết là "沉香" - Chén Xiāng trong tiếng Trung, "沈香" – jinkoh trong tiếng Nhật đều có nghĩa là “hương thơm chìm”.
Vào thế kỷ thứ 2 TCN, con đường tơ lụa hình thành, kết nối văn hóa phương Đông và phương Tây. Trầm hương được mang đi trao đổi khắp thế giới và từ đó có thêm nhiều tên gọi mới. Người Ả Rập gọi Trầm hương là "aluwwa",, người Do Thái gọi là "ahaloth", người Hy Lạp gọi là "agallochum”,... Tất cả đều có nguồn gốc từ “aguru” tiếng Phạn. Trong tiếng Anh, Trầm hương được biết đến với agarwood, aloeswood, eaglewood và gharuwood.
Trong tiếng Ả Rập, “oud” hoặc “oudh” (عود) nghĩa đen là que (rod/stick), được dùng để nhắc đến trầm hương và các sản phẩm trầm hương chưng cất, chiết xuất. Tinh dầu trầm hương với tên gọi “oud” hoặc “oudh” là thành phần phổ biến với công dụng chất định hương trong một số loại nước hoa cao cấp như Chanel, Yves saint Laurent, Tom Ford, Montale, Dior...
1.2. Trầm hương và các nền văn hóa
Theo các văn bản ghi chép, trầm hương với hương thơm đặc trưng luôn được xem là vật phẩm cao quý, có ý nghĩa quan trọng trong đời sống tinh thần của các nền văn hóa và tôn giáo.
Trầm hương là một trong những phần thưởng ở Thiên đường
Trong câu chuyện sử thi tiếng Phạn Mahabharata của người Ấn Độ, trầm hương được xem như tài sản, quà biếu và lời chào. Việc sử dụng trầm hương được mô tả gắn với hình ảnh con người giàu có, sang trọng và hạnh phúc.
Trầm hương cũng được nhắc đến nhiều lần với từ “aloes” trong Kinh Cựu Ước và Tân Uớc của Kinh thánh Cơ đốc: sách Dân số ký 24:6, sách Thánh thi 45:8, sách Châm ngôn 7:17, sách Nhã ca 4:14, sách Gioan 19:39.
Trong các văn bản Phật giáo đã nhắc đến “aloes” - trầm hương cùng các vật thơm khác trong các nghi lễ và trong câu chuyện Đức Phật Đản Sinh và khi nhập Niết Bàn.
Trong các văn bản Hồi giáo, trầm hương được nhắc đến trong nghi lễ, dùng để thanh lọc tâm hồn, và là một trong những phần thưởng ở Thiên đường.
2. Phân biệt trầm hương thiên nhiên, trầm hương nhân tạo (Dó vườn) và trầm hương công nghệ (ép dầu)
Trầm hương thiên nhiên, trầm hương nhân tạo (Dó vườn) và trầm hương công nghệ (ép dầu) có phương thức hình thành khác nhau với chất lượng và giá trị khác nhau. Đặc trưng của trầm hương là tỏa hương thơm đặc biệt lúc đốt hoặc hơ nóng. Tùy vào mức độ ăn dầu, màu sắc, hương, vị, hình dáng, trọng lượng, xuất xứ … mà trầm hương còn có các tên gọi khác nhau.
2.1. Trầm hương thiên nhiên
Trầm hương được sinh ra từ cây Dó do "sự biến đổi phân tử của gỗ dưới ảnh hưởng của một loại bệnh gây ra" (Cây thuốc Campuchia, Việt Nam, Lào - Alfred Pe'telot, 1954).
Trong tự nhiên, trầm hương được hình thành do các tác động gây tổn thương trên cây Dó như gió, sét đánh, kiến hoặc côn trùng gặm nhấm... Khi cây bị thương thường dẫn đến nhiễm một số loại nấm, dẫn đến tiết ra chất nhựa để làm lành vết thương và bảo vệ cây. Dần dần, chất này lan ra làm biến đổi các phân tử gỗ, tạo nên nhiều màu sắc (nâu, xám, chàm, đen,…) nhiều tính chất (cứng, mềm, dẻo, dòn …), nhiều mùi vị (thơm, đắng, cay, chua, ngọt,… ), nhiều hình dáng (tròn, xoắn, dẹp, dài, … ), ở nhiều vị trí (thân, cành, rễ) trong cây Dó. Quá trình này diễn ra rất chậm trong thời gian dài và tạo nên trầm hương.
Lượng dầu trầm tích tụ trong sớ gỗ càng nhiều càng làm tăng giá trị của khối trầm hương. Ngoài thời gian tích trầm, chất lượng của trầm hương thiên nhiên còn chịu ảnh hưởng bởi đất đai, địa hình, khí hậu thời tiết và loài cây.
Trầm hương được sinh ra từ cây Dó
Trên giới có khoảng 25 loài Dó, nhưng chỉ 19 loài có khả năng tạo trầm hương. Ở nước ta, có 4 loài Dó có khả năng cho trầm hương được định danh là:
- Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte, tìm thấy năm 1899, tiếng Việt hay gọi là cây Dó Bầu, phân bố khắp các vùng trong cả nước (từ Hòa Bình đến Kiên Giang).
- Aquilaria baillonii Pierre ex Lecomte, tìm thấy năm 1915, tiếng Việt hay gọi là cây Dó Gạch, phân bố ở Thừa Thiên-Huế, Quảng Nam-Đà Nẵng, Khánh Hòa
- Aquilaria banaensis P.H.Ho, tìm thấy năm 1986, tiếng Việt hay gọi là cây Dó Bà Nà, phân bố ở Thừa Thiên-Huế (Bạch Mã), Đà Nẵng (Bà Nà).
- Aquilaria rugosa L.C.Kiet & P.J.A.Kessler, tìm thấy năm 2005, tiếng Việt gọi là cây Dó Quả nhăn, phân bố ở Kon Tum.
Theo Giáo sư Gishi Honda (Đại học Tokyo - Nhật Bản), loài Dó Bầu Việt Nam tạo nên trầm hương tốt nhất thế giới. Trong Phủ biên tập lục, Lê Quí Đôn (1726 -1784) viết: "Kỳ Nam hương xuất từ các xã thuộc phủ Bình Khang và Diên Khánh xứ Quảng Nam (nay là Khánh Hòa) là tốt nhất, xuất từ Phú Yên và Qui Nhơn là thứ hai" và theo Nguyễn Phước Tương trong bài viết về nguồn hàng xứ Quảng dưới thời chúa Nguyễn “…Hình như trên thế giới chỉ có trầm hương Đàng trong ở xứ Quảng là nổi tiếng hơn cả, vì vậy mà ngày xưa dưới thời chúa Nguyễn các quốc gia theo đạo Phật, đạo Hồi ở vùng Đông Nam Á đều rất ưa chuộng trầm hương ở xứ Quảng".
2.2. Trầm hương nhân tạo (Dó vườn)
Các phương pháp tạo trầm hương nhân tạo truyền thống bằng cách tác động vật lý vào cây Dó như đốt, khoan đục hoặc tạo vết thương bằng rìu được sử dụng ở Trung Quốc gần 1000 năm.
Từ những năm 90 của thế kỷ 20, người ta đã bắt đầu nghiên cứu tạo trầm hương nhân tạo bằng các chất hóa học và sinh học. Tại vết thương của cây, người ta tiêm vào dung môi có chứa ion và phụ gia vi sinh vật hoặc dung môi có chứa ion nhưng không chứa bất kỳ chất phụ gia vi sinh vật nào để kích thích tạo trầm hương.
Chất lượng trầm hương nhân tạo rất được quan tâm nghiên cứu và phát triển
Trầm hương nhân tạo ngày càng chiếm đa số trên thị trường thương mại và y tế với các chế phẩm mỹ phẩm, nước hoa, dược liệu... Vì vậy, chất lượng trầm hương nhân tạo rất được quan tâm nghiên cứu và phát triển.
2.3. Trầm hương công nghệ (ép dầu)
Trầm hương công nghệ (ép dầu) là loại sản phẩm sử dụng gỗ cây Dó Bầu đem ép ở áp suất cao giúp tinh dầu trầm thẩm thấu vào sớ gỗ. Tùy thuộc vào chất lượng tinh dầu trầm được sử dụng sẽ quyết định chất lượng và giá trị của sản phẩm.
Tuy nhiên, một số nhà sản xuất vì mục đích lợi nhuận đã sản xuất sản phẩm với chất tạo màu, tạo mùi và không sử dụng tinh dầu trầm.
3. Tổng quan
Trầm hương là hỗn hợp phức tạp của hầu hết các chất dầu thơm, có khả năng định hương cao.
Theo sách "Thân thế và sự nghiệp y học của Hải Thượng Lãn Ông” (1971), Lê Trần Đức, từ thế kỷ thứ II TCN nhân dân ta đã dùng trầm hương để phòng và chữa bệnh. Vào thế kỷ thứ XIV, trong Nam dược thần hiệu, Tuệ Tĩnh đã viết về trầm hương với “vị cay, khí rất thơm, tính ấm, thông quan, trị phong độc, trúng độc, trừ tà, ấm dạ dày, bổ nguyên dương, tiêu hoá".
Theo Tây y, trầm hương có tính kháng sinh, tạo kháng thể mạnh, có tác dụng chữa một số bệnh về tim mạch, bệnh về hô hấp, bệnh về thần kinh, bệnh về tiêu hoá, bệnh về tiết niệu,… Đặc biệt các giáo sư của Nhật Bản đã tìm ra một Sesquiterpenes mới trong trầm hương Việt Nam (Kỳ Nam từ Khánh Hòa) và chứng minh trong phòng thí nghiệm hiệu ứng kích cảm của nó trên quá trình sinh trưởng của chất nuôi dưỡng tế bào thần kinh.
Trầm hương có ý nghĩa thiêng liêng và quan trọng gắn liền với lịch sử các nền văn hóa và tôn giáo
Trầm hương có ý nghĩa thiêng liêng và quan trọng gắn liền với lịch sử các nền văn hóa và tôn giáo. Trầm hương nổi tiếng và được trân trọng bởi vì trầm hương có linh khí, sở hữu mùi hương duy nhất thông được ba cõi Thiên-Địa-Nhân. Trầm hương còn là vật phẩm thuần dương, giúp xua tan âm khí, tà khí, đem lại sự thanh sạch, bình an cho nhà cửa và trong tâm hồn con người.
Nhu cầu lớn về trầm hương trên thế giới dẫn đến hệ quả là những sản phẩm giả, kém chất lượng, được tạo ra vì mục đích kiếm lợi nhuận không chính đáng. Do đó, cần lựa chọn những địa chỉ uy tín khi chọn mua những sản phẩm trầm hương. Hương Bảo với đa dạng sản phẩm trầm hương được bảo đảm về chất lượng, cùng đội ngũ nhân viên tận tâm, là điểm đến đáng tin cậy cho người tìm đến trầm hương.
>> Xem thêm các sản phẩm Trầm hương Hương Bảo
Nguồn tham khảo:
https://en.wikipedia.org/wiki/Agarwood
https://www.businessinsider.com/why-agarwood-is-so-expensive-oud-vietnam-2020-8
https://researchonline.jcu.edu.au/58720/1/58720_L%C3%B3pez-Sampson%20and%20Page_2018.pdf
https://www.researchgate.net/publication/356990600_Effects_of_various_artificial_agarwood-induction_techniques_on_the_metabolome_of_Aquilaria_sinensis
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6572443/
http://www.hoitramhuongvietnam.org/thong-tin-tram/cong-dung-cua-tram-huong.html#
http://www.hoitramhuongvietnam.org/thong-tin-tram/cac-loai-cay-sinh-ra-tram-huong.html
http://www.hoitramhuongvietnam.org/thong-tin-tram/phan-biet-tram-huong-thien-nhien-va-hang-ep-dau-thuong-goi-la-tram-gia.html